Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ

Περίληψη

Αίγυπτος, περιοχή Ελ Φαγιούμ, 1909. Μια ανασκαφή φέρνει στο φως το καλοδιατηρημένο πορτρέτο μιας πανέμορφης νεαρής γυναίκας, που συνοδεύει μια σαρκοφάγο με τα σύμβολα της Ίσιδας.
Το πορτρέτο φτάνει στη Γαλλία, με παραλήπτη το διάσημο ζωγράφο Πιέρ Ωγκύστ Ρενουάρ και το ταξίδι αρχίζει…
Ένα ταξίδι που διαρκεί 100 χρόνια, μέχρι το 2008, με ενδιάμεσο σταθμό το 1918, χρονιά σταθμός για την ανθρωπότητα καθώς τότε λήγει ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος.
Πρωταγωνίστρια η νεαρή γυναίκα του πορτρέτου που φαίνεται να ταξιδεύει αλώβητη απ΄ το χρόνο, ακολουθώντας τους ήχους της μουσικής που παίζει για χάρη της μια τσιγγάνικη ορχήστρα, αναδίδοντας γύρω της τη μυρωδιά του ρόδου και σαγηνεύοντας όλους τους άνδρες στο πέρασμα της.
Πρωταγωνιστής και ένας απ΄ τους πλέον ισχυρούς άνδρες της σημερινής Ευρώπης, ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μια ιστορία που υφαίνεται με μύθους αλλά και πραγματικά γεγονότα του χθες και του σήμερα, την οποία αναλαμβάνουν να ξεδιαλύνουν ένας έμπειρος, αλλά αμφιλεγόμενος, έμπορος και εκτιμητής έργων τέχνης και ένας μουσικολόγος.
Για να το πετύχουν είναι υποχρεωμένοι να κινηθούν ανάμεσα σε πανάρχαιους αιγυπτιακούς μύθους, να βρουν όσα κρύβονται σε διάσημα έργα του Πιέρ Ωγκύστ Ρενουάρ, να ξεφυλλίσουν παλιές, ξεχασμένες, ιστορίες του 1918, λίγο πριν τη λήξη του πρώτου μεγάλου πολέμου, να εισχωρήσουν στις ζωές ισχυρών πολιτικών και οικονομικών παραγόντων του σήμερα, οι οποίοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στις τύχες της Ευρώπης και πρωταγωνιστούν στην αντιμετώπιση ενός απ΄ τα εκρηκτικότερα σημερινά της προβλήματα, το πρόβλημα των οικονομικών μεταναστών, να προσπεράσουν την οργάνωση των Θεοσοφιστών που αναζητεί τις ίδιες απαντήσεις, να εντοπίσουν ένα πολύτιμο στοιχείο που κάποτε βρισκόταν στην κατοχή ενός προγόνου του διάσημου μαέστρου Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν και να διαβάσουν σωστά το δρόμο που τους δείχνουν τα επτά χαρτιά της Μεγάλης Αρκάνας, της τράπουλας ΤΑΡΩ.
Ένα δρόμο που τους οδηγεί σε μια προφητεία. Στην προφητεία που έκρυψε στο λιμπρέτο του Μαγικού Αυλού, ένα από τα τελευταία έργα του, ο μέγιστος μουσικός Μότσαρτ.
Κι όλα αυτά μέσα σε λίγες μέρες καθώς ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει μέχρι την 27η Δεκεμβρίου, τη μέρα που θα εμφανιστεί ο Σείριος, το αστέρι της θεάς Ίσιδας. Η μέρα που ο μύθος θα συναντήσει την πραγματικότητα…
Κάϊρο, Αλεξάνδρεια, Βρυξέλλες, Βιέννη, Μασσαλία, Προβηγκία, Αλσατία- Λοραίνη, Κολμάρ, Στρασβούργο, Αθήνα, οι σταθμοί αυτού του ταξιδιού που κρατάει 100 χρόνια…

Ο Παναγιώτης Γούτας για την Προφητεία του Μότσαρτ

Μιχάλη Πιτένη, «Η προφητεία του Μότσαρτ»,

μυθιστόρημα, Σύγχρονοι Ορίζοντες, 2010, σελ. 508

Του Παναγιώτη Γούτα, συγγραφέα.

Η γυναίκα μέσα στους αιώνες. Η θηλυκή ομορφιά που ζει σε όλες τις εποχές, που ταξιδεύει από δεκαετία σε δεκαετία αλώβητη κι ατσάκωτη από τα βλέμματα των ανδρών. Η Θερμουχαρίν, η Χαρίν, η Σαφί, η Σοφί, η Γκαμπριέλ των πινάκων του Ρενουάρ είναι η γυναικεία προβολή ανά τους αιώνες, η αινιγματική, μυστηριώδης, σαγηνευτική και ανεξήγητη γυναίκα. Η εκλεκτή της ζωής που ταξιδεύει στα χρόνια, ευωδιάζοντας ρόδο και φορώντας μακρύ κόκκινο φόρεμα.

Ο Μιχάλης Πιτένης, που γεννήθηκε στην Κοζάνη και είναι δημοσιογράφος, τύπωσε ως τώρα έξι βιβλία. Τα δύο προηγούμενα του μυθιστορήματα είχαν άλλο στιλ γραφής και σημείο αναφοράς. Στο Τα υγρά ίχνη της μνήμης (Μεταίχμιο, 2002) έχουμε ίντριγκες, αποκαλύψεις, πάθη, έρωτες, ένα μωσαϊκό της ελληνικής κοινωνίας της δεκαετίας του '80 μέσα από ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, ενώ στο Οι κόρες της Αφροδίτης (Μεταίχμιο, 2006) ένας νεαρός στη δεκαετία του '60 βρίσκει διαφυγή, από την αστυνομοκρατούμενη, κλειστοφοβική κοινωνία όπου ζει, στο Σπίτι του Έρωτα, όπου θα γνωρίσει μιαν ανεπανάληπτη γυναίκα που θα τον στοιχειώσει. Στο Η προφητεία του Μότσαρτ (τυπωμένο το 2010 από τους Σύγχρονους Ορίζοντες, σε ωραία, κομψή έκδοση), έχουμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Εδώ μιλάμε για ένα μεταφυσικό θρίλερ με κινηματογραφική-σκηνοθετική πλοκή, άφθονο σασπένς, απρόοπτες εξελίξεις, συνεχείς κορυφώσεις, ανατροπές, εναλλαγές σε τόπους και χρόνους, με ένα τέλος μαγικό, μυστηριώδες, ονειρικό, όπως θα άρμοζε σε ένα μυθιστόρημα αυτού του είδους. Μια φράση του βιβλίου μας γεμίζει υποψίες και μας δίνει το στίγμα της ιστορίας, προετοιμάζοντας μας τρόπον τινά για το τι πρόκειται να επακολουθήσει. «Μια νεκρή που παριστάνεται σ' ένα πορτρέτο και που δεν είναι τόσο νεκρή...».

Κριτική για το θεατρικό "Η ζωή δίπλα μας"

Τα «κουβάρια της σιωπής» …φώναξαν ! Η ζωή δίπλα μας…

Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα www. filanagnosias.blogspot.com

Στις 28 Φεβρουαρίου το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κοζάνης παρουσίασε στο Επταχώρι την παράσταση «η ζωή δίπλα μας» του Μιχάλη Πιτένη από την Κοζάνη, που είναι βασισμένο στη συλλογή διηγημάτων του συγγραφέα «Τα κουβάρια της σιωπής»
Ευχαριστούμε το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης για ό,τι μας πρόσφερε…
Η παράσταση δόθηκε στο πνευματικό κέντρο Επταχωρίου, και την παρακολούθησαν οι κάτοικοι της κοινότητας Αρενών (οι Αρένες-των Αρενών και όχι των Αρρένων όπως αυθαίρετα μας …βάπτισαν με τον «Καποδίστρια». Δεν καταφέραμε ακόμα να …απαλλαγούμε από το λανθασμένο, που αλλού παραπέμπει…).
Μας είπαν ότι τόσο πολύ κόσμο, 150 άτομα, δεν είχαν αλλού στην «άγονη γραμμή» (με μόνιμο πληθυσμό 210 στο Επταχώρι, και 160 στη Χρυσή). Λίγο παραπάνω απ’ τους μισούς, ήταν από τους μονίμους κατοίκους, οι υπόλοιποι είχαν έρθει στο χωριό, από την πόλη εργασίας τους (Καστοριά, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Αθήνα, Πτολεμαΐδα), για την Αποκριά…
Μας άρεσε λοιπόν η παράσταση και γι’ αυτό ...χειροκροτήσαμε "απ' την καρδιά μας", ειλικρινά, «ορεξιάτκο» χειροκρότημα (είπε κάποιος δίπλα μου), κι όχι τυπικό κι έτσι για να τους τιμήσουμε, από ευγένεια προποιητή μιας κι ήρθαν στο χωριό μας κάνοντας 100 χιλιόμ. δρόμο…
Τους είπαμε να μας ξανάρθουν, αφού και τις δυο φορές (τον περσινό χειμώνα για πρώτη φορά) μας ευχαρίστησαν και μας ωφέλησαν κάπως…
Πριν την παράσταση έκανα έναν μικρό πρόλογο (ήτοι προλογύδριο…)
Ενημέρωσα, ως υπεύθυνη πολιτιστικών της Κοινότητας Αρενών, τους συγχωριανούς και κοντοχωριανούς, για το τι είναι το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ και τί σημαίνει θέατρο "άγονης γραμμής" (δεν το είχα ξανακούσει...τόμαθα αφού μπήκα στην ιστοσελίδα τους). Στη συνέχεια, με πολύ σύντομο τρόπο (αφού ανυπομονούσαμε για την παράσταση…), μίλησα για την αξία του θεάτρου στη ζωή μας. Και τέλος για «τα κουβάρια της σιωπής», τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Πιτένη, στο οποίο βασίζεται η παράσταση «η ζωή δίπλα μας» (είχαμε καλέσει και τον κ. Πιτένη, για να μας μιλήσει ο ίδιος για το έργο του, όμως λόγω "αποκράς σν' Κόζιαν" δε μπόρεσε, ενώ πολύ θα το ήθελε μας είπε...)
Δε μίλησα από χαρτί, για ευνόητους λόγους, πάντως είχα ρίξει μια ματιά σε κείνα που τους είχα διαβάσει το 2007, το καλοκαίρι, όταν η κοινότητα μας είχε φέρει ένα θέατρο από την Αθήνα (και το 2008 είδαμε Μολιέρο…) Τότε είχα ξεκινήσει έτσι : «Χρόνια είχαμε να δούμε θέατρο στο χωριό μας! Η κοινότητα λοιπόν μας πάει θέατρο απόψε…»
Τώρα βέβαια ξεκίνησα κάπως έτσι: «Πάλι θέατρο σήμερα στο χωριό μας, στην κοινότητα Αρενών καλύτερα (αφού είχαν έρθει με το λεωφορείο της κοινότητας και οι κοντοχωριανοί μας Χρυσιώτες και λίγοι από το Πευκόφυτο.Το τέταρτο χωριό της κοινότητας, η Ζούζουλη, δεν κατοικείται το χειμώνα...). Τα δύο τελευταία χρόνια βλέπουμε δυο φορές το χρόνο θέατρο (καλοκαίρι-χειμώνα)
Ευχαριστούμε την κοινότητά μας, δηλαδή τον Πρόεδρο, Δημήτρη Μπαμπούλη, που δέχτηκε να φιλοξενήσουμε το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης για μία ακόμα φορά.
Και τέτοια θέλουμε !
Δε φτάνει μόνο το ψωμί και το νερό για να πούμε «καλά είμαστε»
Έχουμε ανάγκη κι άλλα πράγματα για μια πιο ποιοτική διαβίωση εδώ σ’ αυτή τη χαράδρα, ανάμεσα στο Βόιο, στο Σμόλικα της Πίνδου και τις Αρένες του Γράμμου.
Το θέατρο λοιπόν είναι μέσα σ’ αυτά τα άλλα…
Έχουμε, βέβαια, τον Φιλοπροοδευτικό Σύλλογο των Απανταχού Επταχωριτών που από το 1977 (έτος ίδρυσης, ήμουν μέλος του 1ου ΔΣ) φροντίζει όσο και όπως μπορεί να συμβάλει στο θέμα των πολιτιστικών. Ευχαριστούμε και το Σύλλογό μας.
Ας δούμε όμως τώρα, ας σκεφτούμε, ας προβληματιστούμε για την αξία του θεάτρου στη ζωή μας. Τι κερδίζουμε δηλαδή βλέποντας μια θεατρική παράσταση. Θα κατανοήσουμε καλύτερα κάτι τέτοιο ανατρέχοντας στην παλιότερη ιστορία μας, στην Αθήνα του 5ου αι. π.Χ., στον αιώνα του Περικλή, στον αιώνα της εδραίωσης της δημοκρατίας, τότε που έγινε ο Παρθενώνας και άλλα ωραία που θαυμάζουμε σήμερα…
Τότε λοιπόν δημιουργήθηκε και το θέατρο, το δράμα όπως το έμαθαν όσοι πήγαν γυμνάσιο, η τραγωδία και η κωμωδία. Οι αρχαίοι το είχαν για σχολείο, δεν πλήρωναν εισιτήριο. Φρόντιζε γι’ αυτό η πολιτεία με τα «θεωρικά» τα λεγόμενα. Παρακολουθούσαν έργα ολόκληρη μέρα… Έπαιρναν και το φαγητό τους εκεί, για να τρώνε στα διαλείμματα… Και έβγαιναν άλλοι άνθρωποι, γέμιζαν, μορφώνονταν, «εξαγνίζονταν» και συγχρόνως ευχαριστιούνταν… «το τερπνόν μετά του ωφελίμου»
Στη νεότερη Ελλάδα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, στην Κρήτη, πριν το 1669 που την κατέκτησαν οι Τούρκοι, έχουμε θέατρο («Η θυσία του Αβραάμ», «Ερωφίλη» κ. ά. )
Και συνεχίστηκε και αναπτύχθηκε το νεοελληνικό θέατρο κυρίως στην ανεξάρτητη πλέον Ελλάδα μετά την Επανάσταση του 21. Και έχουμε πολύ σπουδαίο θέατρο. Μεγάλους ηθοποιούς, σπουδαία έργα παγκόσμιας αναγνώρισης…
Και ερχόμαστε σ’ εμάς, που μαζευτήκαμε απόψε εδώ να δούμε θέατρο. Από το δημοτικό νιώσαμε όλοι μας, ιδιαίτερα οι παλιότεροι, τι ωραία που ήταν όταν παίζαμε ένα ρόλο στα σκετς, όπως τα λέγαμε, της 25ης Μαρτίου ή της 28ης Οκτωβρίου και ακόμα στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στις «εξετάσεις», όπως λέγαμε…
Θα δούμε όμως απόψε επαγγελματίες ηθοποιούς που θα προσπαθήσουν να μας ευχαριστήσουν, ίσως και να μας διδάξουν-μορφώσουν… «Διδασκαλίες» ονόμαζαν οι αρχαίοι μας τις θεατρικές παραστάσεις.
Αυτό που έκανε η Αθηναϊκή πολιτεία του 5ου αιώνα με τα «θεωρικά» μάς το κάνει η Κοινότητά μας…
Είπαν κάποιοι : «Τι το θέλουμε το θέατρο; Έχουμε την τηλεόραση και τα DVD.
Η απάντηση: «Το θέατρο είναι ζωντανό, αλλά το σπουδαιότερο: το βλέπουμε όλοι μαζί, συγχωριανοί και κοντοχωριανοί. Η τηλεόραση λέμε μας αποξένωσε, γίναμε αντικοινωνικοί… Ο Πρόεδρός μας όμως, ως πολύ κοινωνικός από ιδιοσυγκρασία, όλο και μας …ανταμώνει…
Να ΄μαστε λοιπόν καλά όλο ν’ ανταμώνουμε…
Η παράσταση δεν ήταν τυπική, είχε μια πρωτοτυπία (που συνηθίζεται τελευταία). Δύο μόνο ηθοποιοί έπαιξαν όλους τους ρόλους. Όπως στην αρχαιότητα δηλαδή. Τρείς ήταν οι ηθοποιοί – υποκριτές που έπαιζαν όλους τους ρόλους (ξεκίνησαν με έναν, μετά δύο και τέλος τρεις)
Αυτό λοιπόν ήταν κάτι γοητευτικό! Μπορεί να το κάνουν και για λόγους οικονομίας, όμως το πέρασμα από τον ένα ρόλο στον άλλο είναι δύσκολο, αλλά συγχρόνως και γοητευτικό… Η εναλλαγή ρόλων θέλει υποκριτική τέχνη… Το κατάφεραν θαυμάσια εκείνο το βράδυ, κυρίως οι ηθοποιοί μας , αλλά και ο συγγραφέας-σεναριογράφος, βεβαίως και ο σκηνοθέτης… Και η μουσική επένδυση πολύ ταιριαστή... Και ο θεατής, σε τέτοια παράσταση, έχει αγωνία κατά πόσο ο ηθοποιός θα μπορέσει να περάσει από τον ένα ρόλο στον άλλο, κατά πόσο θα πετύχει να «υποκριθεί»… Έτσι ο θεατής, αγωνιώντας, συμμετέχει…
Αυτό έγινε εκείνο το βράδυ στο Επταχώρι! Ως και τα μικρά παιδιά είχαν αφοσιωθεί – συμμετείχαν – απολάμβαναν…
(κομμάτια της παράστασης, που πήρα με τη μηχανή μου, θα ανεβάσω σε λίγες μέρες, αφού πρώτα μάθω πώς τα βάζουν στο utiub... Βρέ τι μαθαίνει ο άνθρωπος!)

Κριτική για το θεατρικό "Οι εικόνες που δεν θυμάμαι"

Κριτική για το θεατρικό " Είναι μακριά η πατρίδα"

Εικόνες από εφημερίδες για το βιβλίο "Οι Κόρες της Αφροδίτης"

Κριτικές για το βιβλίο "Η Προφητεία του Μότσαρτ"

Κριτική του Π. Χατζημωϋσιάδη για την προφητεία του Μότσαρτ- Εφ. ΑΥΓΗ

Κριτικές - Παρουσιάσεις για την Προφητεία

Κριτική Μανδραβέλη για τα Υγρά Ίχνη της Μνήμης

Παρουσιάσεις για «Τα υγρά ίχνη της μνήμης».

Η γενιά της μεταπολίτευσης και η ιστορία…

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Κυριακή, 20 Νοέμβριος 2005 23:12

Παρουσίαση του μυθιστορήματος του Μιχάλη Πιτένη «Τα υγρά ίχνη της μνήμης» (εκδόσεις Μεταίχμιο 2002).

---

Αν βάζαμε ένα υπότιτλο στο βιβλίο του Μιχάλη Πιτένη «Τα υγρά ίχνη της μνήμης» αυτός θα μπορούσε να ήταν «Ιστορίες γύρω από ένα πέτρινο γεφύρι». Ολόκληρο το βιβλίο περιστρέφεται από καταστάσεις που κατέληξαν σε ένα γεφύρι στα όρια ενός τυπικού μακεδονικού χωριού -με όλες τις ιστορίες και όλη όλη την ιστορία που κουβαλούν αυτά τα χωριά- ονόματι «Φτέρα».

Το γεφύρι αυτό ενώνει το χωρίο με την ελπίδα της λύτρωσης. Είτε των ανήσυχων κατοίκων που δεν αντέχουν τις καταπιεστικές συνθήκες που ο εμφύλιος έχει δημιουργήσει στο χωριό, είτε λίγο πρωτύτερα των «Οβραίων» (όπως καταγράφονται στην ντοπιολαλιά), δηλαδή των ελλήνων Εβραίων που αφήνουν τη Σαλονίκη κυνηγημένοι από τους Ναζί.

Δεν ξέρουμε πότε χτίστηκε αυτό το γεφύρι, ξέρουμε όμως γιατί υπάρχει.

«- ...τόση ώρα που κοιτάζω αυτό το γεφύρι, σκέφτομαι πως καλά κάναν και δεν το γκρέμισαν.
- Γιατί;
- Για να μην σβήσουν οι μνήμες. Να, αν ανέβουμε επάνω, είμαι σίγουρος πως η πέτρα θα λείπει ακόμη απ' το τοιχάκι, από κει που γκρεμίστηκε η Ειρήνη...»

Στην τέχνη τα γεφύρια συμβολίζουν την συνένωση. Συμβολίζουν την ελπίδα των ανθρώπων να ξεπεράσουν τα όρια, να ξεφύγουν από τους περιορισμούς (φυσικούς και συμβολικούς), εκφράζουν την ελπίδα της λύτρωσης...

Κι όμως, το γεφύρι του Μιχάλη Πιτένη το μόνο που ενώνει είναι η δεκαετία του 1980 με τις σκληρές μνήμες της κατοχής και του εμφυλίου. Κυρίως λειτουργεί στον μύθο αντίστροφα από τον προορισμό του. Κανείς δεν το περνά. Οι ελπίδες όλων τσακίζονται στα πέτρινα τοιχία του.

Εκεί ο εβραίος Λεόν με την Χριστιανή Αλίκη πέφτουν στα χέρια του δοσίλογου Παναγιώτη Αργυρίου, ο οποίος διψά για τον οβρέϊκο Χρυσό.

Εκεί γκρεμίστηκε η Ειρήνη, αδελφή του Παναγιώτη, που αμάρτησε με ένα θεατράνθρωπο από τα πολλά μπουλούκια που έφτασαν στη «Φτέρα».

Εκεί κοντά βρέθηκε νεκρός ο αριστερός πατέρας της συζύγου του Παναγιώτη.

Κάτω απ' αυτό το γεφύρι που ποτέ δεν δρασκέλισε βρήκε καταφύγιο ο Αβράαμ, ένας άλλος «Οβριός» που ξέμεινε στο χωριό.

Εκεί σταματά η προσπάθεια της γυναίκας και του γιου του Παναγιώτη να ξεφύγουν.

Εκεί ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου ο δοσίλογος, ο τοκογλύφος, ο σκληρός Παναγιώτης...

Μην τα πούμε όλα. Το τέλος ενός βιβλίου ανήκει σε κάθε αναγνώστη ξεχωριστά.

Σ' αυτό το γεφύρι όμως δεν τσακίζονται μόνο οι ελπίδες όσων αποζητούν τη λύτρωση από τους συνανθρώπους των. Τσακίζονται και διάφοροι μύθοι της ελληνικής ιστορίας. Ο πιο χαρακτηριστικός είναι η πανελλήνια συμπάθεια και συμπαράσταση στους κυνηγημένους Εβραίους της Κατοχής. Όχι πως δεν υπήρξε συμπάθεια και συμπαράσταση, αλλά αυτό δεν ήταν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Η συμπαράσταση ήταν σποραδική. Και καλά είναι να θυμόμαστε τους Δίκαιους των Εθνών τον άξιο ιεράρχη της Ζακύνθου Χρυσόστομο και τον δήμαρχο Λουκά Καρέρ οι οποίοι όταν διατάχθηκαν από τους Ναζί να παραδώσουν τον κατάλογο των εβραίων του νησιού τους έδωσαν ένα χαρτί με τα ονόματά τους. Καλά είναι να θυμόμαστε την έγγραφη διαμαρτυρία του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού (ο οποίος προφανώς δεν διάβαζε την εποχή που υπάνθρωποι βασάνιζαν και σκότωναν συνανθρώπους μας), μια μοναδική πράξη αντίστασης στο Ολοκαύτωμα σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη.

Καλά είναι να τα θυμόμαστε όλα αυτά, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα είχε το μεγαλύτερο ποσοστό καταστροφής των εβραϊκών της πληθυσμών (κάπου 86%) κάτι που δεν μπορούσε να γίνει χωρίς την ευρύτατη συμμετοχή και συνεργασία των συνελλήνων τους.
Δεν ήταν μόνο ο αντισημιτισμός, ο ρατσισμός κατά των Εβραίων που εκδηλώθηκε πολλές φορές στην ελληνική ιστορία κι έχει υφανθεί σφιχτά στην παράδοσή μας. Ήταν και ο μύθος του «πλούσιου οβριού», ο μύθος του «Λεόν», όπως απεικονίζεται στο βιβλίο, ο οποίος έχασε τη ζωή του γιατί ως Εβραίος θεωρήθηκε πλούσιος κι άξιος να ληστευθεί.

Το βιβλίο του Μιχάλη Πιτένη βαδίζει στα δύσκολα μονοπάτια μιας εξαιρετικά σκληρής και σε πολλά ανεξιχνίαστης περιόδου της ελληνικής ιστορίας. Υφαίνει ανθρώπινες ιστορίες γύρω από τον ιστορικό κορμό φωτίζει ουσιαστικές λεπτομέρειες τους εμφύλιου σπαραγμού που δεν είναι άλλες από τις ανθρώπινες πτυχές: την απληστία, την εκδίκηση τον έρωτα και κάπου-κάπου τη λαγνεία. Οι χαρακτήρες του είναι τραχείς, σχεδόν ιδεοτυπικοί. Ο Παναγιώτης Αργυρίου παραμένει Παναγιώτης σε όλο το βιβλίο. Δεν πολιτεύεται, χρησιμοποιεί την πολιτική. Δεν είναι ιδεολογικά ταγμένος με τους κατακτητές, τους χρειάζεται για τους εκκρεμείς λογαριασμούς του: τα γραμμάτια που έχει από τους συγχωριανούς του. Δεν βοηθά, εκμεταλλεύεται. Δεν κάνει ποτέ έρωτα, βιάζει.

Ο Παναγιώτης Αργυρίου είναι ο κλασσικός δοσίλογος που και με τους κατακτητές και μετά την απελευθέρωση διαφεντεύει τον τόπο κερδοσκοπεί από τις ανάγκες των ανθρώπων.

Εδώ έχω την μοναδική ένσταση για τον μύθο που πλέκει ο Μιχάλης. Όχι πως δεν υπήρξαν αυτοί οι δοσίλογοι. Υπήρξαν και οι περισσότεροι ήταν χειρότεροι, από τον χειρότερο που περιγράφεται στα «Υγρά ίχνη της μνήμης». Δεν ξέρω όμως πόσο βοηθά η συνεχιζόμενη ιδεοτυπική αναπαράστασή τους.

Να εξηγηθώ. Ο Μιχάλης, όπως κι εγώ, ανήκουμε σ' αυτό που οι Φατμέ τραγούδησαν ως «της μεταπολίτευσης χαμένη γενιά». Μεγαλώσαμε ανάμεσα σε δύο μυθολογικές αναγνώσεις της ιστορίας. Μέχρι το δημοτικό και από την επίσημη ιστορία μάθαμε για τα εγκλήματα των μεν. Φουσκωμένα, διαστρεβλωμένα, δεν έχει σημασία. Από την μεταπολίτευση και μετά μάθαμε για τα εγκλήματα των νικητών. Η κυρίαρχη άποψη της ελληνικής ιστοριογραφίας ξέφυγε από το άσπρο-μαύρο του μετεμφυλιακού κράτους για να μεταμορφωθεί μαύρο-άσπρο της μεταπολίτευσης. Σ' αυτή την κρίσιμη περίοδο της ελληνικής ιστορίας το γκρίζο δεν υπάρχει. Υπάρχουν οι πολύ καλοί (που μπορεί να έκαναν κάποια λαθάκια) και υπάρχουν και οι πολύ κακοί οι οποίοι δεν έκαναν λάθη, αλλά μόνο εγκλήματα.

Σ' αυτό το διχασμό οι περισσότεροι της γενιάς μας πήραν αυτόματα θέση υπέρ του ενός άσπρου. Λογικό είναι: στη δίνη της μεταπολίτευσης ένας έφηβος δεν μπορεί να επαναστατήσει ενάντια στον κυρίαρχο μύθο της νιότης του. Μόνο που ο αντίπαλος μύθος, εκείνος που τη δεκαετία του '70 ήταν επανάσταση, έγινε κατεστημένος μύθος. Χειρότερα: έγινε βρόγχος όχι μόνο στην ιστοριογραφία, αλλά σε όλες τις κοινωνικές επιστήμες ακόμη και στις τέχνες.

Θαρρώ πως το χρέος της δικής μας γενιάς δεν είναι πλέον να ταχθούμε υπέρ, να αναπαράξουμε, αν θέλετε μία από τις μυθολογικές αναγνώσεις. Δεν είναι καν να τις παντρέψουμε. Θα βγει ένας γάμος σαν της Αλέκας και του Παναγιώτη, που ο Μιχάλης περιγράφει στο βιβλίο του. Χρέος μας είναι να κάνουμε την τομή αυτών των δύο μυθολογικών αναγνώσεων να αναζητήσουμε την αλήθεια.

Παρένθεση: ξεκίνησε μια τέτοια προσπάθεια από μια φουρνιά νέων ιστορικών (όπως είναι ο Στάθης Καλύβας, ο Νίκος Μαρατζίδης και ο δικός μας Θανάσης Καλλιανιώτης), αλλά η συζήτηση πολλές φορές παρεκτρέπεται σε ύβρεις περί αναθεωρητών της ιστορίας, περί προσπάθειας εξιλέωσης των ταγματασφαλιτών κ.λ.π.

Η αλήθεια όμως είναι μία: σε τέτοιες οριακές ιστορικές περιόδους βγαίνουν τα χειρότερα των ανθρώπων. Ακόμη κι εκείνων που αγωνίζονται ή νομίζουν ότι αγωνίζονται για αγαθούς σκοπούς. Αυτή την περίοδο πρέπει να την φωτίσουμε απ' όλες τις πλευρές χωρίς τον φόβο του χωροφύλακα και το πάθος του γκαουλάϊτερ (του καθοδηγητή).

Χρέος, λοιπόν, της δικής μας γενιάς είναι να ξαναφτιάξουμε όλα τα τραγούδια της μετεμφυλιακής περιόδου, να ξαναγράψουμε τα βιβλία της, όχι για να ισορροπήσουμε μεταξύ των δύο απόψεων, αλλά να φωτίσουμε τα σκοτεινά τους σημεία έτσι ώστε να μην τα επαναλάβουμε.

«Αυτός ήταν ο δρόμος του. αυτόν ήθελε να πάρει για να φτάσει κάποτε στη Θεσσαλονίκη. Έτσι πίστευε πως θα 'κλεινε ο κύκλος. Έτσι ήλπιζε πως θα ξέφευγε από τους εφιάλτες του. Να γυρίσει εκεί απ' όπου είχαν φύγει οι δικοί του το 1943, σαρανταδύο χρόνια μετά. "Η μνήμη δεν πρέπει να χαθεί" συλλογιζόταν κάθε φορά που ένοιωθε κουρασμένος. "Η μνήμη επιστρέφει εκεί που ξεκίνησε για να βρει τη γαλήνη της". Κι αυτό έκανε: ακολουθούσε τα υγρά ίχνη της μνήμης.»

Αυτόν τον δρόμο που περιγράφει ο Μιχάλης Πιτένης πρέπει να πάρουμε, εμείς που κατά τους «Φατμέ» «χούντα δεν γνωρίσαμε μα ούτε λευτεριά». Εμείς οι της γενιάς της μεταπολίτευσης πρέπει να ακολουθήσουμε τα «υγρά ίχνη της μνήμης» όσο παραμένει υγρή και πριν τα σκληρά δόγματα την κάνουν σαν τα μούτρα τους...

Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Πάσχου Μανδραβέλη www. Medium.gr

Η ζωή δίπλα μας

Η νόσος των παντρεμένων γυναικών

Ο βασιλικός κι οι γλάστρες

Είναι μακριά η πατρίδα