Η καταγγελία του νεαρού πολιτικού Γαβριήλ Σακελλαρίδη πως έγινε στόχος πολιτικού και ηθικού εκβιασμού από συγκεκριμένο δημοσιογράφο οδήγησε πολλούς, μάλλον περισσότερους από κάθε άλλη φορά, στο να καταδικάσουν το γεγονός. Αυτό είναι σίγουρα θετικό και δείχνει πως η κοινωνία μας έχει κάνει βήματα προόδου, αν θυμηθούμε και συγκρίνουμε τι είχε συμβεί τριάντα, περίπου, χρόνια πριν (1985), όταν η εφημερίδα ΑΥΡΙΑΝΗ είχε επιτεθεί και σπιλώσει μια τεράστια προσωπικότητα του πολιτισμού και της χώρας, με παγκόσμια ακτινοβολία. Το Μάνο Χατζιδάκι. Ελάχιστοι τον υπερασπίστηκαν τότε και μέσα σ΄ αυτούς δεν ήταν, δυστυχώς, ούτε και πολλοί απ΄ όσους του χρωστούσαν πάρα πολλά.
Δείχνει όμως και κάτι άλλο. Πώς είτε λέγεσαι Χατζηδάκις (σ. σ. με ό,τι σημαίνει και σηματοδοτεί ο συγκεκριμένος άνθρωπος ως προσωπικότητα και δημιουργός) είτε Σακελλαρίδης και ανεξάρτητα με το ποια εποχή ζεις είναι τελικά σχετικά εύκολο να πέσεις θύμα του οποιουδήποτε «μαχητικού», «αδέσμευτου», «αποκαλυπτικού» και «αδέκαστου» δημοσιογράφου, ή μέσου ενημέρωσης. Απλώς ο τρόπος αλλάζει. Κάποτε η δουλειά γινόταν μέσω των εφημερίδων, έπειτα μέσω του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης και πλέον έχει προστεθεί το διαδίκτυο ως όπλο στη φαρέτρα εκείνων που θέλουν να σπιλώσουν και να αμαυρώσουν πρόσωπα και συνειδήσεις.
Η ευθύνη, λοιπόν, δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης για τέτοιου είδους φαινόμενα είναι δεδομένη και αναμφισβήτητη. Είναι άραγε και οι μοναδικοί φταίχτες;
Σ΄ ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Rodney Benson, καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Μάη στη Le Monde Diplomatique με τον τίτλο «Η.Π.Α.: Τα στρατευμένα μέσα πολώνουν το δημόσιο διάλογο» και το οποίο εξετάζει το ρόλο που παίζουν αυτά τα μέσα ενημέρωσης, ένα απ΄ τα οποία είναι το υπερσυντηρητικό Fox news, στον επηρεασμό της κοινής γνώμης και τη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας, γίνεται λόγος και για το πώς λειτουργούν και οι ίδιοι οι δέκτες των ειδήσεων και των διάφορων εκπομπών, δηλαδή οι πολίτες. Έτσι αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «... Η επιλεκτική αντίληψη του ανθρώπινου είδους λειτουργεί και στο πεδίο των μέσων ενημέρωσης. Μια μελέτη πάνω στην τηλεοπτική σειρά Ντάλας, κατά τη δεκαετία του 1980, είχε δείξει ότι ο τρόπος ερμηνείας των επεισοδίων διέφερε αισθητά εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, ανάλογα με το βιοτικό επίπεδο, την εκπαίδευση, την πολιτική τοποθέτηση κ.ο.κ. των τηλεθεατών. Πιο πρόσφατα, οι πολιτικοί επιστήμονες Κέβιν Αρσενό και Μάρτιν Τζόνσον διεξήγαγαν ένα πείραμα, κατά τη διάρκεια του οποίου προοδευτικοί και συντηρητικοί τηλεθεατές παρακολούθησαν "ουδέτερα", προοδευτικά ή συντηρητικά αποσπάσματα από δελτία ειδήσεων σχετικά με κάποιες κατηγορίες εναντίον της κυβέρνησης Ομπάμα: η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρακολούθηση της είδησης όπως παρουσιαζόταν από τα μεγάλα, "ουδέτερα" δίκτυα, είχε την ίδια πολωτική επίδραση με την παρακολούθηση των "στρατευμένων" δελτίων. Με άλλα λόγια, η είδηση υφίστατο ιδεολογική επεξεργασία από τον παραλήπτη της ακόμη και όταν η παρουσίασή της ήταν όσο το δυνατόν πιο ουδέτερη».
Συμβαίνει κάτι ανάλογο και στη δική μας κοινωνία; Ας πάρουμε για παράδειγμα, την εικόνα που βλέπουμε σήμερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). Ό,τι αφορά ενημέρωση (ειδήσεις, ρεπορτάζ, σχόλια) αναπαράγεται και αναμεταδίδεται συνεχώς, σε αριθμό που είναι αδύνατον να προσδιοριστεί επακριβώς. Μεγάλο μέρος, όμως, απ΄ αυτή την «ενημέρωση» είναι από χαλκευμένη έως ανυπόστατη, αλλά ακόμα και αν διαψευστεί, αυτό ελάχιστη έως μηδενική σημασία έχει για πολλούς απ΄ όσους τη διάβασαν, καθώς την υιοθέτησαν ή την αναπαρήγαγαν, κάτι που αποδεικνύεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, απ΄ τα σχόλια τους. Οπότε, μπορούμε να υποθέσουμε πως επιβεβαιώνεται αυτό που λέει στο άρθρο του ο Rodney Benson, για τους τηλεθεατές του Ντάλας που ερμήνευαν κάθε επεισόδιο του ανάλογα με το βιοτικό επίπεδο, την εκπαίδευση, την πολιτική τοποθέτηση κ.ο.κ.; Γιατί όχι; Αν ισχύει πάντως, σημαίνει πως όποιο και αν είναι το μήνυμα, ο δέκτης του θα το περάσει μέσα απ΄ το δικό του ιδεολογικό πρίσμα, με αποτέλεσμα εκεί που κάποιος βλέπει ένα απλό, συνηθισμένο, γεγονός, κάποιος άλλος να βλέπει μια σκοτεινή συνωμοσία και πάει λέγοντας.
Τεράστιο το θέμα και με πάρα πολλές πτυχές. Ό,τι συμβαίνει σήμερα, συνέβαινε στο παρελθόν και μάλλον θα εξακολουθήσει να συμβαίνει και στο μέλλον. Το αν αυξάνεται ή μειώνεται δεν εξαρτάται αποκλειστικά απ΄ τα μέσα ενημέρωσης και όσους εργάζονται γι΄ αυτά, αλλά πολύ περισσότερο απ΄ τις ίδιες τις κοινωνίες. Η στοχοποίηση, η σπίλωση και η διάθεση εξόντωσης ή περιθωριοποίησης ανθρώπων είναι στοιχεία κοινωνιών συντηρητικών αντιλήψεων, νοοτροπιών και συμπεριφορών και το κατάλληλο έδαφος για να ριζώσει και να καρπίσει η κάθε ζούγκλα. Μόνο μια πραγματικά προοδευτική κοινωνία μπορεί να την ξεριζώσει, ή, έστω, να την περιορίσει πολύ. Μια πραγματικά προοδευτική κοινωνία θα σε προστατεύσει όπως και αν λέγεσαι, όποιος και αν είσαι. Όχι λόγω του βάρους του ονόματος σου, ή του έργου που έχεις παράξει, αλλά επειδή έχει ως βασική της αρχή να στέκεται δίπλα στον κάθε πολίτη της διασφαλίζοντας όλα τα δικαιώματα που πρέπει να έχει. Και ένα απ΄ αυτά είναι να μην εκβιάζεται ή στοχοποιείται απ΄ τον οποιονδήποτε στο όνομα της δήθεν ενημέρωσης…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου