Το πρώτο βιβλιοπωλείο της Κοζάνης (1906)

Αναζητώντας στην βιβλιοθήκη μου βιβλία που αναφέρονται στην ιστορία της Κοζάνης ξαναπήρα στα χέρια μου το βιβλίο της φίλης μου Τάσας Παληού “Πωλούνται βιβλία και πάσης φύσεως χαρτικά”- Μια περιήγηση στα βιβλιοπωλεία του Νομού Κοζάνης την περίοδο 1900- 1950, που εκδόθηκε στην Κοζάνη από το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης το 2002.

Το βιβλίο είναι καρπός της έρευνας της συγγραφέως, με την οποία κατέγραψε την δημιουργία και την εξέλιξη αυτού του πολύ σημαντικού κλάδου, των βιβλιοπωλών, που οι περισσότεροι λειτουργούσαν και ως εκδότες καθώς διέθεταν και τυπογραφεία όπου τύπωναν σχεδόν τα πάντα.

Όπως γράφει η Τάσα, το πρώτο βιβλιοπωλείο στην Κοζάνη, αλλά και την Δυτική Μακεδονία, άνοιξε το 1906 ο Γρηγόρης (σ.σ. ονομάστηκε Χατζηγρηγόρης μετά την επίσκεψη του στα Ιεροσόλυμα) Πιτένης, και βρισκόταν στην σημερινή οδό Βαλταδώρων της Κοζάνης, απέναντι από το σπίτι του, και προσθέτει “Το βιβλιοπωλείο εξυπηρετούσε τις ανάγκες σε βιβλία και σχολικά είδη ολόκληρης της περιοχής για μισό, περίπου, αιώνα, αφού όπως ο ίδιος ο Χ. Πιτένης διαφήμιζε («Ηχώ» φ. 884/6.10.29) ¨στο αρχαιότερον εν τη πόλει μας βιβλιοχαρτοπωλείον ευρίσκονται εν μεγάλη παρακαταθήκη τα εγκεκριμένα σχολικά βιβλία και εν πλουσία συλλογή όλα τα σχολικά είδη και πλουσιωτάτη συλλογή πινάκων εποπτικής διδασκαλίας. Ήτοι: Ανθρωπολογίας, Ζώων, Φυτών, Καινής και Παλαιάς Διαθήκης, Αριθμητήρια κλπ. Γραφική ύλη δια γραφεία και σχολεία”.

Το βιβλιοπωλείο, παρόλο που κατά την διάρκεια της κατοχής λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς, οι οποίοι κατέστρεψαν βιβλία, γραφική ύλη και όλο το αρχειακό του υλικό, διατηρήθηκε μέχρι το 1954, την χρονιά που απεβίωσε ο Πιτένης.  

Ο πρώτος αυτός βιβλιοπώλης άφησε πίσω μια σημαντικότατη κληρονομιά.  Καρτ- ποστάλ της Κοζάνης της εποχής του, τις οποίες εκτύπωνε και πουλούσε στο μαγαζί του. Έναν αριθμό από αυτές τις καρτ- ποστάλ κατάφερε να συγκεντρώσει ο συλλέκτης Γιώργος Γκολομπίας και αποτέλεσαν το μεγαλύτερο μέρος του λευκώματος που εξέδωσε το 1996 το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης με τον τίτλο: ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΟΛΟΜΠΙΑΣ- “ΟΙ ΚΑΡΤ- ΠΟΣΤΑΛ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ, 1904-1925”.

Ο Χατζηγρηγόρης Πιτένης (αριστερά) μπροστά στο βιβλιοπωλείο του, περ. 1934 (από το λεύκωμα του Γ. Γκολομπία)  

  Ο αείμνηστος Γιώργος Γκολομπίας που χάθηκε πρόωρα λόγω μιας σπάνιας ασθένειας (1961- 2009), ο γεννημένος στο Βογατσικό Καστοριάς γιατρός και εξαίρετος ερευνητής και συλλέκτης ιστορικών φωτογραφιών, χαρτών κ.α., στην εισαγωγή του λευκώματος του αναφέρει πως από τις 53 παρουσιαζόμενες φωτογραφίες οι 32 εκδόθηκαν από τον Χατζηγρηγόρη Πιτένη και μας δίνει κάποια επιπλέον βιογραφικά του στοιχεία, γράφοντας ότι:

   “Ο Γρηγόριος Πιτένης, γιος του πλούσιου Σαμαριναίου έμπορα Ζιώγα (= Γεωργίου) Πιτένη, γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1871 ή 1873, έβδομο παιδί από τα οκτώ συνολικά της οικογένειας. Γύρω στα 1901 πήγε με τους γονείς του στους Άγιους Τόπους. Ένα τέτοιο ταξίδι θεωρούνταν εκείνη την εποχή σπουδαίο γεγονός και λέγεται πως κατά την επιστροφή τους στην Κοζάνη τους υποδέχτηκαν με μουσική μπάντα πολλοί συμπατριώτες τους, οι οποίοι μάλιστα τους φιλούσαν το χέρι. Μετά το ταξίδι αυτό ο Πιτένης μετέβαλε το όνομα του σε Χατζηγρηγόριος (όπως και ο πατέρας του σε Χατζηζιώγας). Παντρεύτηκε το 1909 την Αικατερίνη Βαντή με την οποία απέκτησε τρεις κόρες, τη Μαρίκα (πέθανε το 1917 σε ηλικία 7 ετών), την Τασίτσα (συζ. Ι. Χρυσοχόου) και τη Νίτσα (σύζυγος Μ. Μούρτζιου). Στις αρχές του αιώνα μας (πιθανώς στα 1903)* ίδρυσε απέναντι από το πατρικό του σπίτι, στη σημερινή οδό Βαλταδώρων, το πρώτο βιβλιοπωλείο της Κοζάνης, που εξυπηρετούσε τις ανάγκες σε βιβλία και χαρτικά ολόκληρης της περιφέρειας και έμελλε να έχει ζωή μισού αιώνα. Στα 1925 το κατάστημα μεταφέρθηκε στο ισόγειο του καινούργιου νεοκλασικού του σπιτιού, ακριβώς δίπλα στο παλιό του σπίτι (πλάι στο μεταγενέστερο δικηγορικό γραφείο του γαμπρού του Ι. Χρυσοχόου). Υπάλληλοι στο βιβλιοπωλείο διετέλεσαν ο μετέπειτα τυπογράφος- βιβλιοδέτης και εκδότης φωτογραφικών καρτών στη μεταπολεμική περίοδο Βασίλης Μπάμπος και αργότερα ο Βασίλης Κολέτσος, γιος του γνωστού φωτογράφου και επίσης εκδότου μεταπολεμικών φωτογραφικών καρτών Ευθυμίου Κολέτσου…

…Ως άνθρωπος ο Πιτένης ήταν προοδευτικός, νευρικός, εραστής του ωραίου, τελειομανής. Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα του συγκαταλέγονταν η συλλογή γραμματοσήμων και νομισμάτων”.

*Η Τάσα Παληού αναφέρει ως έτος ίδρυσης του βιβλιοπωλείου το 1906, η οποία θα πρέπει να είναι και η σωστή χρονιά καθώς αυτή αναφέρεται σε διαφήμιση που υπήρχε στο «Λεύκωμα νομού Κοζάνης», που εξέδωσε το 1930 η κοζανίτικη εφημερίδα ¨Βόρειος Ελλάς¨ τιμώντας την επέτειο των εκατό χρόνων από την ίδρυση του ελληνικού κράτους.