Ο φακός του Μάρκου και η νοσταλγία

Το χιόνι πέτρωνε στους δρόμους. Τα χασάπικα και τα μανάβικα της πλατείας Λασσάνη θύμιζαν σπίτια των ανέμων καθώς έμπαζαν από παντού. Στα πεζοδρόμια κάποιοι έκαιγαν μέσα σε τενεκέδες ξύλινα τελάρα φρούτων και γύρω τους στριμώχνονταν ο ένας δίπλα στον άλλο με απλωμένα χέρια πάνω απ' τη φωτιά μπας και ζεσταθούν λίγο.

Πολλές και αξέχαστες οι μορφές των ανθρώπων που έζησαν, κυριολεκτικά, μια ζωή εκεί. Η πρώτη, και ξεχωριστή, που μου 'ρχεται στο μυαλό, του Καραμπόζα με το μανάβικο. Μικρόσωμος, αεικίνητος, με την ποδιά, τη μεσάλα, περασμένη γύρω απ'  τη μέση να γλύφει τα παπούτσια του και το έδαφος, το τσιγάρο κολλημένο στην άκρη των χειλιών, στριφογυρνούσε ανάμεσα στους πάγκους που 'ταν γεμάτοι φρούτα και λαχανικά, επιθεωρώντας διαρκώς το εμπόρευμα. Κι όταν έκρινε πως κάτι έλειπε να κατηφορίζει με τα μικρά γρήγορα βήματα του ίσα με τα μαγαζιά των χονδρεμπόρων στην αλάνα της πλατείας, γύρω απ' το ξενοδοχείο ΑΝΕΣΙΣ, για να το προμηθευτεί.

Πολλές φορές μιλάμε με νοσταλγία για τα κτίρια που χάθηκαν, τα γραφικά στενά που ισοπεδώθηκαν και χάθηκε η Κοζάνη που ξέραμε κι αγαπούσαμε στα παιδικά μας χρόνια. Μα σαν το συλλογιέμαι καλύτερα, συνειδητοποιώ πως οι άνθρωποι είναι που μου λείπουν. Τα βήματα τους που αντηχούσαν στα σοκάκια, τις ανάσες τους που ζέσταιναν τα σπίτια και τα μαγαζιά, οι φωνές τους που αχολογούσαν στις γειτονιές...

Γι' αυτό κάθε που ξεφυτρώνει μια φωτογραφία σαν αυτές του φίλου του Μάρκου (Πατσίκα) σκύβω μπας και αναγνωρίσω εκείνον που περπατά, τους άλλους που μιλάνε μεταξύ τους ή την κυρία που λοξοκοιτά μια βιτρίνα, όλοι τους ανυποψίαστοι πως εκείνη τη μέρα θα περνούσαν στην αθανασία εξ αιτίας ενός επίμονου και διακριτικού φωτογράφου. Κι ακόμα κι αν δεν τους ταυτοποιήσω, τι σημασία έχει; Η πόρτα της μνήμης έχει ανοίξει πάλι για να βρεθώ ξανά μες το κάδρο του Μάρκου κατηφορίζοντας την Ερμού, προσεκτικά μη γλιστρήσω και φάω τα μούτρα μου, περνώντας μπροστά από χασαπλιά και μανάβικα, μέχρι να φτάσω εκεί όπου ο παππούς μου ο Κοκκαλιάρης δίπλα στη φλογισμένη σόμπας του καφενείου της Κατίνας,  κολλητά στο χονδρεμπορικό των παιδιών του, θα μου δώσει σιωπηλός ένα δεκάρικο για να πεταχτώ απέναντι στο περίπτερο του Θανάση και να του αγοράσω το πλακέ πακέτο με τα άφιλτρα τσιγάρα του...         

Μέρες ραδιοφώνου στην Κοζάνη του ’90…*

Παιδί μιας απ’ τις τελευταίες γενιές που κρεμασμένες απ’ τα χείλη του ραδιοφώνου περισσότερο φαντάστηκαν παρά γνώρισαν τον κόσμο και τις συνεπήραν οι πολλές διαφορετικές φωνές του, φωνές που αντιστοιχίζονταν με πρόσωπα που σμίλευαν οι καλπάζουσες φαντασιώσεις μας κι ας μην ανταποκρίνονταν πάντα στην πραγματικότητα, ακόμα και την εποχή που η τηλεοπτική οθόνη άνοιγε μπροστά μας κάθε βράδυ πολλά παράθυρα και μας προκαλούσε να γλιστρήσουμε μέσα απ’ αυτά για να ταξιδέψουμε με ανοιχτά μάτια, ως άλλοι Πήτερ Παν, σε μέρη μαγικά και μακρινά, νοσταλγούσα εκείνες τις βραδιές που κλείναμε τα μάτια κι αφηνόμασταν να μας ταξιδέψουν αθώα κι ανομολόγητα όνειρα πάνω στα κύματα των ηχοχρωμάτων του, τις βραδιές που το δωμάτιο φωτιζόταν απ’ την αχνή κιτρινωπή άλω που εξέπεμπαν οι πυρακτωμένες λυχνίες.

Παραμονές της δεκαετίας του ’90, αν και αρχικά απλός θεατής των διεργασιών που οδήγησαν και στη δική μας ιδιωτική ραδιοφωνία, καθότι παρέμενα πιστός εργάτης του γραπτού δημοσιογραφικού λόγου, ένα παιχνίδι της τύχης, όπως γίνεται συνήθως, μ’ έφερε πίσω απ’ το μικρόφωνο ενός ραδιοφωνικού σταθμού που εξέπεμπε απ’ την πόλη της Κοζάνης με ομολογημένη όμως φιλοδοξία να γίνει η φωνή ολόκληρης της Δυτικής Μακεδονίας.

Ο «Μουσικός Δίαυλος» εκείνων των ημερών, στο 98 της συχνότητας των FM, έμελλε ν’ αποτελέσει την αρχή των δικών μου ημερών στο ραδιόφωνο, και τον πρώτο σημαντικό σταθμό μιας διαδρομής που συμπεριέλαβε το ΠΡΩΤΟ ΚΑΝΑΛΙ, εκ των πρωτοπόρων στα ερτζιανά της περιοχής μας, το βραχύβιο ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ FM και το KLIK FM που έγραψε τη δική του μακρά και ξεχωριστή ιστορία.

Φύλακες της συλλογικής μας μνήμης

(Φωτογραφία της Σούλας Παλέντζα από τη συλλογή της για την αποκριά στην Κοζάνη)

Αποκριά στην Κοζάνη. Έθιμο συνυφασμένο με την ιστορική εξέλιξη της πόλης και απόδειξη πως ό,τι είναι καλά στερεωμένο στη συλλογική συνείδηση θυμίζει σκαλισμένο βράχο που το λειαίνει ο χρόνος χωρίς ωστόσο να καταφέρει να εξαφανίσει το αρχικό αποτύπωμα. Ένα αποτύπωμα στο οποίο εδράζεται ό,τι συνεισφέρουν διαρκώς οι γενιές πριν δώσουν τη σκυτάλη στις επόμενες που θα εντάξουν το έθιμο στην εποχή τους προσαρμόζοντας το αναλόγως, κρατώντας όμως ανέγγιχτη την αδιόρατη κλωστή που το ενώνει με τη μήτρα του.

Λογοτεχνία, θεατρικός λόγος, μουσική, εικαστικές τέχνες, συνέβαλαν στη διαιώνιση και ενίσχυση του μύθου της αποκριάς στην Κοζάνη, με τη φωτογραφία να συνεισφέρει κι εκείνη αποθησαυρίζοντας στιγμές που άλλες δείχνουν επαναλαμβανόμενες και άλλες διεκδικούν επάξια το χαρακτηρισμό της μοναδικής ή της ανεπανάληπτης.