Καθημερινοί άνθρωποι, ασυνήθιστα προβλήματα.

Για το μυθιστόρημα της Σύνθια Ντ’ Άπριξ Σουήνι Η φωλιά (μετάφραση. Πόλυ Μοσχοπούλου, εκδόσεις Ωκεανός)
 Τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο μυθιστόρημα Η φωλιά της Αμερικανίδας Σύνθια Ντ’ Άπριξ Σουήνι ζουν και δρουν στη σημερινή Νέα Υόρκη. Θα μπορούσε όμως να τα εντοπίσει και να τα αναγνωρίσει κανείς σε οποιαδήποτε άλλη σύγχρονη ανεπτυγμένη κοινωνία. Δεν έχουν κάτι ξεχωριστό και κανένα απ’ αυτά δεν διαθέτει στοιχεία που θα του επέτρεπαν να διεκδικήσει μια θέση στο παγκόσμιο στερέωμα των ηρώων που ξεπηδούν από τις λογοτεχνικές σελίδες και γίνονται σημεία αναφοράς. Είναι οι συνηθισμένοι, αθέατοι χαρακτήρες της καθημερινότητας, που οι ζωές τους, πέρα από κάποιες μικρές αναταράξεις, ακολουθούν μια σταθερή προδιαγεγραμμένη πορεία.

Το ενδιαφέρον των χαρακτήρων, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι μέλη της οικογένειας των Πλαμπ, οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο τους χειρίζεται η συγγραφέας. Με μια χαμηλότονη αλλά μεστή αφήγηση φωτίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, χωρίς να υπερτονίζει ή να υποβαθμίζει κάποιο απ’ αυτά. Χάρτινοι ήρωες, ωστόσο πειστικοί και αναγνωρίσιμοι, που η ζωή του καθενός παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο σαν να είναι το κομμάτι του παζλ που δεν μπορεί να λείπει προκειμένου να ολοκληρωθεί η εικόνα της ιστορίας του βιβλίου.

Συνηθισμένοι, αθέατοι χαρακτήρες της καθημερινότητας, 

που οι ζωές τους, πέρα από κάποιες μικρές αναταράξεις, 

ακολουθούν μια σταθερή προδιαγεγραμμένη πορεία.

Η φωλιά δεν είναι τίποτα άλλο από το καταπίστευμα που ο γεννήτορας των τεσσάρων αδερφών Πλαμπ, δύο αγοριών και δύο κοριτσιών, μερίμνησε να τους κληροδοτήσει, ορίζοντας να τους αποδοθεί την ημέρα που η μικρότερη κόρη θα γιόρταζε τα 40 της χρόνια. Ο εμπνευστής της δεν φανταζόταν βέβαια πως αυτό που ο ίδιος επί των ημερών του έκρινε ως «κάτι που δεν είναι και τίποτα το σπουδαίο, αλλά ένα απλό βοήθημα» θα αυγάτιζε τόσο, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε ένα σεβαστότατο χρηματικό ποσό, το οποίο, αντί να καλύψει «κάποιες από τις ανάγκες τους», θα μπορούσε να τις καλύψει όλες. Ανάγκες που για κάποιους από τους δικαιούχους είχαν γίνει εντωμεταξύ ιδιαίτερα πιεστικές, κάνοντας το καταπίστευμα να φαντάζει ως μια πραγματική φωλιά όπου είχε καταφύγει η μοναδική για αυτούς σωτηρία.

Για την Ελευθερία Βιδάκη

                                                    Σημειώσεις επί προσωπικού

Έβρεχε ασταμάτητα. Αυτή την παγωμένη βροχή του Δεκέμβρη. Μισοβρεγμένος και ολοκληρωτικά παγωμένος χώθηκα σε μια απ’ τις τελευταίες θέσεις της Αίθουσας Τέχνης του Πνευματικού Κέντρου όπου οι ηθοποιοί του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης πρόβαραν τα δύο μονόπρακτα που θα έκαναν πρεμιέρα στις 15 του Γενάρη του 1999. Δύο κωμωδίες. Η μία γραμμένη από μένα. “Η νόσος των παντρεμένων γυναικών”. Η άλλη του Γ. Παφίλη, “Μαξιλαράκια από φελιζόλ”. Κι οι δύο μαζί σε μια παράταση υπό το γενικό τίτλο “Άνω κάτω”.

Δεν το πολυσυνηθίζω να πηγαίνω στις πρόβες των θεατρικών μου έργων. Αναγνωρίζω στο σκηνοθέτη, τους ηθοποιούς και τους άλλους συντελεστές το δικαίωμα να δουν το κείμενο με τα δικά τους μάτια. Το ρόλο σαν ένα ρούχο που για να ταιριάξει πάνω τους πρέπει να το πειράξουν λίγο. Δεν μου βγήκε πάντα σε καλό. Στις  περισσότερες περιπτώσεις όμως το σκηνικό ζωντάνεμα του κειμένου το φώτισε καλύτερα και για μένα. Αποκάλυψε πτυχές του που δεν τις είχα συνειδητοποιήσει γράφοντας το.

Στη “Νόσο” σκηνοθετούσε ο Στέφανος Κοτσίκος. Μέχρι τότε γνώριζα μόνο το όνομα του. Γαλλοτραφής και δημιουργός μερικών σημαντικών παραστάσεων με αθηναϊκούς θιάσους. Κυρίως όμως άνθρωπος ευγενικός, ανοιχτόμυαλος και με χιούμορ. Μιλήσαμε μια και μοναδική φορά σχετικά με το έργο και στις υπόλοιπες συναντήσεις μας σε κάποιο μπαρ της πόλης για οτιδήποτε άλλο εκτός απ’ αυτό. ¨Έλα μια βόλτα να δεις πρόβα. Να δεις πως πάμε…¨, μου ‘πε ένα βράδυ πριν αποχαιρετιστούμε. Του απάντησα ¨θα ‘ρθω¨ χωρίς να το εννοώ. Σκόπευα να εμφανιστώ στην πρεμιέρα.

Το τηλεφώνημα της Ελευθερίας μου χάλασε τα σχέδια. Ζήτησε να με δει για κάτι σημαντικό. Περίμενα να τελειώσει την πρόβα και μόλις τελείωσε έτρεξε προς το μέρος μου. ¨κ. Πιτένη θα ‘θελα να μιλήσουμε για το έργο. Για την Αρετή… Πότε μπορείτε;¨. Τη συνάντησα με το που πρωτοήρθε στην Κοζάνη και έγιναν οι απαραίτητες συστάσεις. ¨Η Ελευθερία Βιδάκη. Θα πρωταγωνιστήσει στο έργο σου¨. Μια όμορφη, γλυκιά και συνεσταλμένη νεαρή κυρία για την οποία είχα ακούσει πολλές φορές πως αναδείχτηκε απ’ τη σαπουνόπερα του Ν. Φώσκολου “Καλημέρα ζωή”. Πόσο την αδικούσε αυτή η ανάδειξη! Καταξιωμένη ήδη στο θέατρο, τη μνημόνευαν εξ αιτίας ενός σήριαλ για το οποίο ούτε η ίδια έδειχνε να αισθάνεται άνετα. ¨Ένας ηθοποιός πρέπει και να ζήσει…¨ σχολίασε όταν τη ρώτησα σχετικά με την εμπειρία της αυτή και κόψαμε την κουβέντα. 

Ο Κ. Μουρσελάς και ο παραλληλισμός του για τους συγγραφείς…

                                                                           Σημειώσεις επί προσωπικού.

Συνάντησα τον Κώστα Μουρσελά μία και μοναδική φορά στην Κοζάνη πριν χρόνια. Δε θυμάμαι ποιος λόγος τον έφερε στα μέρη μας, όπως και τις λεπτομέρειες της συνέντευξης που δέχτηκε να μου παραχωρήσει (σ.σ. η ασυγχώρητη αμέλεια μου να ξεδιαλύνω και να οργανώσω κάποια φορά το προσωπικό μου αρχείο, μου κοστίζει και πάλι. Αδυνατώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου για ποια εφημερίδα ή περιοδικό ήταν η συνέντευξη που του πήρα).                                                      

Είμαι σίγουρος όμως πως ήταν μια χαλαρή κουβέντα, ενδιαφέρουσα απ’ την αρχή μέχρι το τέλος της. Απ’ όσα μου είπε, η φράση που μου έμεινε ήταν ο παραλληλισμός που έκανε ανάμεσα στο συγγραφέα και το… βρικόλακα. “Ο συγγραφέας είναι σαν το βρικόλακα. Ζει μέσα απ’  τις ζωές των άλλων…” ήταν τα λόγια του.

Ξαφνιάστηκα. Χαμογέλασα αμήχανα. Δεν το ‘χα σκεφτεί ποτέ έτσι. Έκτοτε θα μου ‘ρχόταν πολύ συχνά στο μυαλό αυτή του η φράση. Κάθε που πάσχιζα να κτίσω ένα διήγημα ή ένα μυθιστόρημα κι είχα ανάγκη κάποιων ηρώων. Μακάρι να ζούσαμε πολλές ζωές, μα ακόμα κι οι πολλές προσωπικές εμπειρίες δεν αρκούν πάντα για να αφηγηθείς μια ιστορία. Άλλοι ονομάζουν όσα οι συγγραφείς παίρνουν απ’  τους ανθρώπους που γνωρίζουν ή απλώς συναντούν, “δάνεια”. Ο Μουρσελάς επέλεξε τον παραλληλισμό αυτό που τον βρήκα πιο ταιριαστό. Τα δάνεια κάποτε μπορεί και να επιστραφούν. Οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες απ’ την ώρα που θα πάρουν το φύλλο πορείας απ’ το δημιουργό τους, δεν επιστρέφουν ποτέ. Ζουν πλέον τη δική τους ζωή, μια ζωή που τους χαρίστηκε από κάποιους άλλους κι ας μην το μάθουν ποτέ οι… δωρητές.  

Καλό ταξίδι κ. Μουρσελά. Θα είστε πάντα παρών για πολλά, κυρίως όμως επειδή με την τέχνη σας εμπνεύσατε και τροφοδοτήσατε και άλλες τέχνες. Κι αυτό εκτός από σημαντικό είναι και κάτι που σας έκανε να ξεχωρίσετε…