Η τέχνη του Βρεττάκου που μιλά

 Η αξία της τέχνης πιστοποιείται απ΄ την ωρίμανση της. Όλοι όσοι ασχολούνται με την τέχνη σπόρους φυτεύουν. Πολλοί καρπίζουν αλλά δεν ωριμάζουν όλοι. 

Ο Αλέξανδρος Βρεττάκος δεν είναι φωτογράφος. Σπορέας της τέχνης της φωτογραφίας είναι και εμείς τυχεροί που είδαμε τους καρπούς του να ωριμάζουν και να ευφραίνουν μυαλό μα και καρδιά. Γιατί τα έργα του το πετυχαίνουν αυτό. Συγκινούν και προβληματίζουν.

Αν κάτι φαίνεται ξεκάθαρα στην τελευταία του έκθεση φωτογραφίας είναι η πορεία που διήνυσε για να φτάσει σήμερα να εκτίθεται μπροστά μας, όχι ως ένας καλός τεχνίτης, αλλά με ξεκάθαρη άποψη, την οποία θαρραλέα εκφράζει κι ας κρύβει ρίσκο αυτό. Γιατί ο φακός του είναι η δική του ματιά στο διάβα των δικών μας χρόνων, αφού όσα απεικονίζει τέμνονται, προσομοιάζουν, μέχρι και που ταυτίζονται με δικά μας προσωπικά βιώματα.

Ο Αλέξανδρος Βρεττάκος μετουσίωσε την τέχνη της φωτογραφίας σε προσωπική διαδρομή. Μια διαδρομή όμως που ξεκίνησε απ΄ την αναζήτηση και την εξερεύνηση του κόσμου που κρύβει μέσα του, πριν αποφασίσει να «μιλήσει» για όσα βλέπει στον έξω κόσμο. Κι αυτό είναι μια διαδικασία ωρίμανσης τόσο για τα άτομα όσο και για την τέχνη, καθώς από τη μια μεριά εμπνέει τους δημιουργούς και από την άλλη τους οπλίζει με το απαραίτητο κουράγιο για να συνεχίζουν. Γιατί, ας μη γελιόμαστε. Κάθε μορφή τέχνης κρύβει μέσα της πολύ μοναξιά και μια εσωστρέφεια που μπορεί να μην αποκαλύπτεται ή να μην εντοπίζεται, αλλά ενυπάρχει εξαρχής στο γεννητικό υλικό εκείνου που αργά ή γρήγορα θα εξωτερικεύσει την κλίση του και θα τη μετουσιώσει σε έργο.

Μέσα της, όμως, φωλιάζει και η απόρριψη που ξεκινά όχι τόσο απ΄ τη μη κατανόηση ή τη μη συνειδητοποίηση της αξίας ενός έργου, αλλά κάτι βασικότερου. Πώς όσοι εκτίθενται μέσω της τέχνης, δεν ρισκάρουν το όνομα τους. Την ψυχή τους ρισκάρουν. Κι αν κάτι αξίζει πραγματικά είναι ό,τι έχει ψυχή.  

Τα έργα του Βρεττάκου δεν έχουν απλώς ψυχή, αλλά καθώς τα κοιτάς θαρρείς πως αποπνέουν και ένα απαλό αεράκι που από τη μια μεριά φουσκώνει τα πανιά της φαντασίας σου και από την άλλη αφυπνίζει όσα είναι αποθηκευμένα στη μνήμη σου. Έτσι, σ΄ οδηγεί σ΄ ένα ταξίδι που δεν ξέρεις αν είναι στο παρελθόν, στο παρόν ή στο μέλλον. Είναι παντού, σαν το χρόνο που δεν φυλακίζεται, δεν ορίζεται και μόνο αφήνει πίσω του τα αποτυπώματα του. Αυτά τα αποτυπώματα που ο Βρεττάκος κατάφερε να απαθανατίσει με τη μηχανή του και να τα κρατήσει ζωντανές εικόνες για πάντα. 

Δεν είναι όμως οποιαδήποτε αποτυπώματα. Είναι όσα η δική του κριτική ματιά επιλέγει, πειθαρχώντας και υπακούοντας, υποθέτουμε, στις προσωπικές του αγωνίες και αναζητήσεις. Γι΄ αυτό τα έργα του έχουν τόση δύναμη. Επειδή λένε την αλήθεια. Τη δική του, φυσικά,  αλήθεια που την έκτισε με κόπο και επιμονή, βάζοντας κάθε φορά ένα λιθαράκι που απεικονίζει και συμβολίζει ό,τι τον άγγιξε, ό,τι τον στοίχειωσε και ό,τι τον ενέπνευσε τελικά. 

Τα έργα του είναι οι ενθυμήσεις μιας διαδρομής που φαίνεται να περιστρέφεται γύρω απ΄ τα ίδια θέματα, τους ίδιους τόπους, τους ίδιους ανθρώπους, αλλά που ο ίδιος καταφέρνει κάθε φορά να τα κάνει να φαίνονται διαφορετικά. Και αυτό το πετυχαίνει γιατί παρότι ο φακός του στοχεύει στο ίδιο θέμα, η ματιά του δημιουργού είναι αυτή που τελικά τον κατευθύνει στο να αναδείξει μια άλλη λεπτομέρεια, ένα στοιχείο που μπορεί να πρόσθεσε ο χρόνος ή να είχε ξεφύγει της προσοχής του καθώς δεν είχε ακόμα ωριμάσει όσο θα έπρεπε για να το δει. 

Το άσπρο μαύρο των φωτογραφιών του εύκολα προκαλεί το χαρακτηρισμό «μελαγχολικές εικόνες», αλλά αν το βλέμμα σταθεί λίγο παραπάνω πάνω τους και εστιάσει καλύτερα τότε θα δει να ξεπηδούν από μέσα τους και χρώματα αλλά και ακούσματα που αποδεικνύουν πως ο Βρεττάκος μπορεί με το φακό του να ταξιδέψει παντού, αλλά πάντα το χώρο που τον γέννησε θα λατρεύει και θα υμνεί. Τα Βαλκάνια. 

Έχει όμως έναν μοναδικό τρόπο να μας αποκαλύπτει αυτό τον τόπο. Ό,τι κι αν φωτογραφίζει, τοπία ή ανθρώπους, ποτέ δεν θα μπορέσεις να πεις με βεβαιότητα αυτό είναι το τάδε μέρος και εκείνος ο άνθρωπος ζει εκεί. Είναι κάθε γωνιά της Χερσονήσου και είναι όλοι οι άνθρωποι της μαζί. Είναι, για να θυμηθούμε τον Ελύτη, «αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας», που η πραγματική τέχνη απαθανατίζει και αποθεώνει. Κι αυτό κάνει ο Βρεττάκος. Με το φακό πάντα έτοιμο και οπλισμένο, εντοπίζει με τη διεισδυτική του ματιά τους δικούς μας βωμούς και εστίες, τους δικούς μας «μικρούς θεούς» και μας τους ξανασυστήνει. 

Δεν τους ωραιοποιεί, ούτε τους παραμορφώνει. Τους φέρνει στο προσκήνιο αληθινούς στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας και σμιλεύει στη μνήμη μας που δεν θα τους ξεχάσει ποτέ και ας μην υπάρχουν εδώ και χρόνια ανάμεσα μας. Το σημαντικό είναι πως θα υπάρχει η τέχνη του Βρεττάκου και η δική του αφέλεια να παίρνει το ρίσκο να μιλάει για όσα άλλοι σιωπούν.