Ως είδηση προβλήθηκε ελάχιστα και το πληροφορήθηκα, τυχαία,
καθυστερημένα. Στις 13 Μαΐου 2016 έφυγε απ΄ τη ζωή στα 90 του ένας σημαντικός
άνθρωπος, ο Παύλος Τζερμιάς.
Ποιος ήταν ο εκλιπών;
Σύμφωνα με
το The Book’s Journal «ο
ακαδημαϊκός και φιλόσοφος Παύλος Ν. Τζερμιάς, ήταν μια σημαντική μορφή της
ελληνικής σκέψης, σχετικά απροσπέλαστη στην Ελλάδα αλλά με σημαντική ακαδημαϊκή
δράση στο εξωτερικό.
Ο Παύλος Ν. Τζερμιάς είχε τη φήμη ενός διανοητή που, καθώς επισημαίνει το πολύτομο Historisches Lexikon der Schweiz, συνέβαλε σημαντικά στην προώθηση των ελληνικών σπουδών. Ο στοχαστής, στο έργο του, προσέγγισε την ελληνική φιλοσοφική σκέψη με πυξίδα την κοινωνική δικαιοσύνη σε συνθήκες ελευθερίας. Όπως τονίζεται στον πρόλογο του βιβλίου του Περιήγηση στην ελληνική φιλοσοφία (Ι. Σιδέρης, 2011), η ανθρωπιστική ουσία του κλασικού ελληνικού πολιτισμού αποτελεί πολύτιμη περιουσία ολόκληρης της ανθρωπότητας, ιδιαίτερα στους δύσκολους καιρούς μιας κρίσης όχι μόνο κοινωνικοοικονομικής, αλλά και ιδεολογικοπολιτικής, πνευματικής και ηθικής.
Ευρωπαϊστής,
βενιζελικός, υπέρμαχος ενός ελληνικού φιλελεύθερου δυτικού τρόπου ζωής (τις
κατευθύνσεις του οποίου, θεωρούσε, καθόρισε στη μεταπολίτευση ο Κωνσταντίνος
Καραμανλής), ασχολήθηκε με τα μεγάλα θέματα του ελληνισμού (Κυπριακό, σύγχρονη
ταυτότητα, ο ρόλος του Βυζαντίου, ο ελληνικός εθνικισμός κ.λπ.). Δεν ήταν πάντα
εύστοχος, μεγάλο τμήμα του έργου του αναλώθηκε στην ποσότητα (έγραψε 42 ογκώδη
στην πλειονότητά τους βιβλία), σε βάρος της πρωτοτυπίας και της
διεισδυτικότητας. Ωστόσο, ήταν ένας διανοούμενος με γερή σκευή, ιδιαίτερα
ανήσυχος και παρεμβατικός στην περιοχή των πνευματικών συζητήσεων.
Ο εκλιπών
είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε στη Νομική Σχολή της Αθήνας.
Συνέχισε τις σπουδές του στην Ελβετία, όπου και εγκαταστάθηκε από το 1949. Με
έδρα την Ελβετία, είχε μακρά πορεία στον ακαδημαϊκό χώρο. Υπήρξε καθηγητής δύο
ελβετικών πανεπιστημίων – δίδαξε στο Φράιμπουργκ και στο Πανεπιστήμιο Ζυρίχης.
Μετά τη μεταπολίτευση, επανασυνδέθηκε στενότερα με την Ελλάδα, διετέλεσε
διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών τα πρώτα δύο χρόνια της
σύστασής του (1977 - 1979), διευθυντής της εκπομπής για τους Έλληνες και τους
φιλέλληνες της Ελβετικής Ραδιοφωνίας και αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού
Πολιτισμού (2005 - 2006) παραιτηθείς της αμοιβής.
Την εποχή της
χούντας ζούσε στο εξωτερικό, ωστόσο αρθρογραφούσε τακτικά εναντίον του
καθεστώτος των συνταγματαρχών στην εφημερίδα Neue Zurcher Zeitung, και τα
άρθρα του μεταδίδονταν τακτικά από την Ντόιτσε Βέλε».
Είχα την τύχη να τον γνωρίσω πριν ένα χρόνο, τον Ιούνη του 2015,
όταν βρέθηκε στην Κοζάνη προσκεκλημένος της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης.
Την ομιλία του παρακολούθησαν ελάχιστοι, που αποδείχτηκαν και τυχεροί καθώς τους
καθήλωσε με τα λεγόμενα του κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον τους μέχρι τέλους.
Τον πλησίασα, με κάποια επιφύλαξη είναι η αλήθεια, για να του
προτείνω να έρθει στην εκπομπή μου (“Πορεύεσθαι κατά τέχνη” στο West Channel
Δυτ. Μακεδονίας) και δέχτηκε με μεγάλη ευχαρίστηση. Στη μια ώρα και κάτι που
διήρκησε η εγγραφή της, αισθάνθηκα πως είχα απέναντι μου έναν άνθρωπο σημαντικό
και ταυτόχρονα απλό. Έναν πραγματικό άνθρωπο του πνεύματος, υψηλού επιπέδου και
ταυτόχρονα ευπροσήγορο και διατεθειμένο ν΄ ακούσει και να συζητήσει. Έναν δάσκαλο
που δεν κούναγε το δάχτυλο, αραδιάζοντας αξιώματα και κανόνες, αλλά έσκυβε
κοντά σου, κοιτώντας σε στα μάτια, για να σου διηγηθεί σημαντικά ιστορικά
γεγονότα με τέτοια παραστατικότητα που σε έπειθε πως τα ζούσες και συ όπως τα
΄χε ζήσει εκείνος.
Πριν αποχωριστούμε με φίλησε και μ΄ ευχαρίστησε. Δε θυμάμαι αν
κατάφερα να τον ευχαριστήσω και γω, όπως είχα προετοιμαστεί να κάνω. Το σίγουρο
είναι πως πρόλαβα να του προσφέρω τα δύο τελευταία μου βιβλία. «Η προφητεία του
Μότσαρτ» και «Η Απόγονος» (εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ).
Η εκπομπή προβλήθηκε (α’ μετάδοση) στις 22 Ιούνη 2015 και το DVD του
το ταχυδρόμησα στη Ζυρίχη την επομένη. Δεν πέρασαν δέκα μέρες όταν δέχτηκα
τηλεφώνημα του. Ήταν απόγευμα και μου μίλησε πάνω από μισή ώρα. Για όλα. Για την
εκπομπή και για τα βιβλία που ΄χε προλάβει να διαβάσει! Με αποχαιρέτησε
ζητώντας μου να του στείλω το επόμενο βιβλίο μου, όταν θα κυκλοφορούσε. Δεν πρόλαβα.
Λυπήθηκα, ειλικρινά, για το θάνατο του κι ας έφυγε «πλήρης
ημερών», όπως συνηθίζεται να λέμε. Νομίζω πως το σωστότερο θα ήταν να πούμε πως
έφυγε «πλήρης έργων». Αλλά πάλι σκέφτομαι και λέω. Πώς θα ορίζαμε ως «πλήρες»
ένα έργο για ανθρώπους ανήσυχους, αεικίνητους και αειθαλείς σαν τον Παύλο Τζερμιά;
Αισθάνομαι τυχερός και ευτυχής που τον γνώρισα. Έστω και για
λίγο. Γι΄ αυτή την ώρα της εκπομπής, τα 30 λεπτά της τηλεφωνικής μας συνομιλίας.
Νιώθω πως κέρδισα πολλά από έναν άνθρωπο που κατάφερε να μιλήσει
εξίσου στο μυαλό και την καρδιά μου.
https://www.youtube.com/watch?v=FWZlThPZuis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου